

Ο Σύλλογος Εμποροϋπαλλήλων Αθήνας παρουσιάζει υλικό ιστορικό αλλά και σύγχρονο, ώστε να γνωριστούμε καλύτερα με την εργατική πρωτομαγιά. Να μάθουμε γιατί είναι επέτειος για την εργατική τάξη, πως ιστορικά καθιερώθηκε και γιατί.
Ιστορικές Αναδρομές
Στις 20 Ιουλίου 1889, το ιδρυτικό συνέδριο της Δεύτερης Διεθνούς πήρε την εξής απόφαση: «Θα οργανωθεί μια μεγάλη διεθνής εκδήλωση για μια καθορισμένη ημερομηνία, με τέτοιο τρόπο, ώστε οι εργάτες σε όλες τις χώρες και σε όλες τις πόλεις ν’ απευθύνουν ταυτόχρονα μια συγκεκριμένη μέρα, προς τις δημόσιες αρχές, ένα αίτημα για να καθοριστεί η εργάσιμη μέρα σε οκτώ ώρες και να τεθούν σε ισχύ οι άλλες αποφάσεις του Διεθνούς Συνεδρίου του Παρισιού.
Ενόψει του ότι μια τέτοια εκδήλωση έχει ήδη αποφασιστεί από την Αμερικανική Ομοσπονδία Εργασίας στο συνέδριό της, το Δεκέμβρη του 1888 στο Σεντ Λούις για την 1η του Μάη 1890, η μέρα αυτή γίνεται δεκτή σαν η μέρα για τη διεθνή εκδήλωση. Οι εργάτες των διαφόρων χωρών θα πρέπει να οργανώσουν την εκδήλωση με τρόπο ανάλογο προς τις συνθήκες της χώρας τους» (Ουίλιαμ Φόστερ: «Η Ιστορία των τριών Διεθνών», Αθήνα 1975, σελ. 175).
Γιατί όμως η 1η Μάη; Ηταν η μέρα της μεγάλης απεργίας στο Σικάγο των ΗΠΑ με αίτημα την καθιέρωση της 8ωρης εργάσιμης μέρας, αντί της 10ωρης, 11ωρης έως και 14ωρης που ήταν ως τότε. Απεργία η οποία συνεχίστηκε και τις επόμενες μέρες και που βάφτηκε στο αίμα των εργατών από το χτύπημα αστυνομίας με εντολή των καπιταλιστών, ενώ οι ηγέτες, πρωτεργάτες των τότε εργατικών κινητοποιήσεων για το 8ωρο καταδικάστηκαν σε θάνατο και εκτελέστηκαν.
Ετσι η 1η Μάη του 1886 αποφασίστηκε να καθιερωθεί ως η Εργατική Πρωτομαγιά.
Το 1884, στο συνέδριό της η νεοσύστατη, τότε, Αμερικανική Ομοσπονδία Εργασίας αποφάσισε ότι η 1η Μάη του 1886 θα είναι ημέρα ενός εκτεταμένου απεργιακού αγώνα των εργατών, με σκοπό την καθιέρωση του Οχτάωρου. Την απόφαση αυτή, στη συνέχεια, την πήρε στα χέρια της η ίδια η εργατική τάξη των Ηνωμένων Πολιτειών και την έκανε πράξη. Όσο, δε, πλησίαζε η εν λόγω ημερομηνία, τόσο περισσότερο ζούσαν οι Αμερικανοί εργάτες τον πυρετό της μάχης. Είχαν δημιουργήσει, μάλιστα, κι ένα τραγούδι για το Οχτάωρο, το οποίο έλεγε:
«Σκοπεύουμε ν’ αλλάξουμε τα πράγματα.
Οχι πια να μοχθούμε απ’ τα χαράματα.
Ισα – ίσα μόνο για να ζούμε,
Να μην έχουμε ποτέ μια ώρα για να σκεφτούμε.
Θέλουμε να νιώσουμε τον ήλιο,
Θέλουμε να μυρίσουμε τ’ άνθη
Είμαστε σίγουροι πως είναι θέλημα θεού
Και τ’ αποφασίσαμε να έχουμε οχτάωρο.
Καλούμε τις δυνάμεις από
Ναυπηγεία κι εργοστάσια:
Οχτώ ώρες για εργασία, οχτώ ώρες για
ανάπαυση
κι οχτώ ώρες για ό,τι θέλουμε»
Στην πρωτομαγιάτικη απεργία του 1886, στις ΗΠΑ, γύρω στο μισό εκατομμύριο εργάτες παράτησαν τη δουλειά τους και συνενώθηκαν στους δρόμους του αγώνα. Σημαντικές απεργίες και διαδηλώσεις έγιναν στις περισσότερες από τις μεγάλες πόλεις, αλλά και στις μικρές πόλεις και κωμοπόλεις. Επίκεντρο, όμως, του αγώνα αναδείχτηκε το Σικάγο, με 90.000 διαδηλωτές στους δρόμους. Ηταν τόσο μεγάλη και τόσο επιβλητική η κινητοποίηση της εργατικής τάξης του Σικάγου, που οι καπιταλιστές θεώρησαν πως έπρεπε να επιβληθούν δυναμικά. Έτσι, πραγματοποίησαν ένα από τα πιο επαίσχυντα εγκλήματά τους σε βάρος των εργατών. Στις 3 Μάη, η αστυνομία πυροβόλησε εν ψυχρώ εναντίον εργατών που διαδήλωναν – κατά των απεργοσπαστών – έξω από το εργοστάσιο θεριστικών μηχανών «Μακ Κόρμικ». Το αποτέλεσμα ήταν να δολοφονηθούν εν ψυχρώ 4 διαδηλωτές και να τραυματιστούν αρκετοί. Την επομένη, 4 Μάη, η εργατική τάξη του Σικάγου πραγματοποίησε διαδήλωση διαμαρτυρίας στο Χέιμαρκετ, όπου κάποιος προβοκάτορας έριξε βόμβα, σκοτώνοντας έναν και τραυματίζοντας πάνω από 70 αστυνομικούς. Οι υπόλοιποι αστυνομικοί ανασυγκροτήθηκαν κι άρχισαν να πυροβολούν εναντίον του πλήθους, προκαλώντας πλήθος τραυματιών και τουλάχιστον ένα νεκρό. Τις επόμενες μέρες, πέθαναν άλλοι έξι τραυματίες αστυνομικοί, αλλά ο θάνατός τους ήταν συνέπεια τραυματισμών που υπέστησαν από τους αδιάκριτους πυροβολισμούς των συναδέλφων τους.
Η, από κάθε άποψη, τραγωδία του Χέιμαρκετ έδωσε την ευκαιρία στο αστικό κράτος να προχωρήσει σε συλλήψεις εργατών ηγετών. Συγκεκριμένα, συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν σε σκηνοθετημένη δίκη οχτώ άνθρωποι, που είτε δε βρίσκονταν στην πλατεία του Χέιμαρκετ, όταν ρίχτηκε η βόμβα, είτε δεν ήταν σε θέση, έμμεσα ή άμεσα, να έχουν την παραμικρή εμπλοκή σ’ αυτήν την υπόθεση. Τελικά, από τους 8, οι Πάρσανς, Σπάις, Φίσερ και Εγκελ απαγχονίστηκαν στις 11 Νοέμβρη 1887, ο Λιγκ βρέθηκε νεκρός στο κελί του και οι Νιμπ, Σουάμπ και Φίλντεν καταδικάστηκαν σε πολλά χρόνια καταναγκαστικά έργα. (Ουίλ. Φόστερ: «Ιστορία του Παγκόσμιου Συνδικαλιστικού Κινήματος», τόμος Α` σελ. 144 – 145, Φ. Φόνερ, στο ίδιο σελ. 37 – 52 και Γ. Κορδάτου: «Η Κόκκινη Πρωτομαγιά», περιοδικό «ΝΕΟΙ ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΙ» Απρίλης 1932).
Η πρωτομαγιάτικη απεργία του 1886 είχε ως αποτέλεσμα 185.000 εργάτες να κερδίσουν το 8ωρο και τουλάχιστον 200.000 εργάτες να μειώσουν το χρόνο εργασία τους από τις 12 στις 10 και 9 ώρες. Σε πολλές, επίσης, περιοχές, κερδήθηκε η ημιαργία του Σαββάτου, ενώ αρκετές βιομηχανίες σταμάτησαν την κυριακάτικη εργασία. Ηταν λογικό, επομένως, να υιοθετηθεί η Πρωτομαγιά ως η παγκόσμια μέρα της εργατικής τάξης. Αρχισε δε να γιορτάζεται ως τέτοια από το 1890. Εκείνη ακριβώς τη μέρα, την 1η Μάη του 1890, ο Ενγκελς σημείωνε, ανάμεσα σε άλλα, στον πρόλογο της γερμανικής έκδοσης του Κομμουνιστικού Μανιφέστου: «Σήμερα που γράφω αυτές τις γραμμές, το προλεταριάτο της Ευρώπης και της Αμερικής επιθεωρεί τις δυνάμεις του, που για πρώτη φορά κινητοποιούνται σε μια στρατιά, κάτω από μια σημαία και για έναν άμεσο σκοπό: Για το νομοθετικό καθορισμό της κανονικής οχτάωρης εργάσιμης ημέρας, που διακηρύχτηκε ακόμα από το 1866, από το Συνέδριο της Διεθνούς στη Γενεύη και ξανά ύστερα από το Εργατικό Συνέδριο του Παρισιού στα 1899. Και το θέαμα της σημερινής μέρας θα δείξει στους καπιταλιστές και στους γαιοκτήμονες όλων τω χωρών ότι οι προλετάριοι όλων των χωρών είναι σήμερα πραγματικά ενωμένοι.
Γυναίκες που «έπεσαν» την Πρωτομαγιά
Ματοβαμμένες οι πρώτες – κι όχι μόνον – Πρωτομαγιές του εργατικού κινήματος. Οι περισσότεροι γνωρίζουν για την πρώτη αιματηρή εργατική Πρωτομαγιά στο Σικάγο, το 1886. Πόσοι, όμως, γνωρίζουν τη δεύτερη Πρωτομαγιά, όταν αιματοκύλησαν τους απεργούς υφαντουργούς στο Φουρμί της Βόρειας Γαλλίας το 1891; Πόσοι – και πόσες – ξέρουν ότι ανάμεσα στους εννέα νεκρούς και τους εβδομήντα τραυματίες, πρωταγωνιστούσαν νέες κοπέλες και παιδιά;
Ακριβώς ένα χρόνο πριν από τους τουφεκισμούς στο Φουρμί, οι εργατικές κινητοποιήσεις για την Πρωτομαγιά του 1890 είχαν τρομάξει τόσο την αστική τάξη, ώστε είχαν θέσει κυριολεκτικά το Παρίσι σε κατάσταση πολιορκίας. Ολόκληρα συντάγματα είχαν συγκεντρωθεί στην πρωτεύουσα. Πραγματική επιστράτευση!
Στο Φουρμί, ένα χρόνο μετά, είχε οργανωθεί εκ των προτέρων μια στρατιωτική επιχείρηση εναντίον των πιθανών απεργών. Ο δήμαρχος Ογκιστ Μπερνιέ και ο πρόεδρος της Ενωσης των Βιομηχάνων, Σαρλ Μπελέν, είχαν ανάμειξη στην παρουσία του στρατού. Από το πρωί, όταν οι εργάτες συγκεντρώθηκαν μπροστά στο υφαντουργείο «Το Απαράμιλλο», για να παρακινήσουν αυτούς που βρίσκονταν μέσα να ενωθούν μαζί τους στη διαδήλωση, μια ομάδα στρατιωτών υπό τις διαταγές ενός υπολοχαγού συνέλαβε πολλούς άντρες. Οταν οι γυναίκες τους και οι σύντροφοί τους διαμαρτυρήθηκαν, τους διαβεβαίωσαν ότι θα τους άφηναν ελεύθερους το μεσημέρι. Ψεύτικες υποσχέσεις! Η οργή των εργατών άρχισε να φουντώνει. Το απόγευμα, η οργή αυτή εκφράστηκε σε διαδήλωση…
Τα πυρρόξανθα μαλλιά πέταξαν…
«Ομως, γράφει ο Ροζέ Μπορντιέ σε άρθρο του με τίτλο “Πυροβολήστε, δεν είναι παρά εργάτες”, η διαδήλωση αυτή δεν ήταν πυκνή και δεν έδειχνε ιδιαίτερα απειλητική – υπήρχαν μάλιστα και μερικές εκδηλώσεις χαράς. Και η χαρά όμως δεν είναι αποδεκτή. Πυρ!».
Να πώς περιγράφει ο ίδιος συγγραφέας τη συγκλονιστική σκηνή του φονικού στο βιβλίο «Η Μαύρη Βίβλος του Καπιταλισμού» (εκδόσεις «Λιβάνης»): «Μια εικοσάχρονη νεαρή κοπέλα, η Μαρί Μπολντό, βάδιζε επικεφαλής της πορείας, κρατώντας ένα κλαδί με λευκάνθεμα. Πυρ!
Καθώς οι σφαίρες τη βρήκαν στο πρόσωπο, τα μαλλιά της Μαρί κυριολεκτικά αποκολλήθηκαν από το κεφάλι της, τα μακριά πυρρόξανθα μαλλιά της πετούσαν στον αέρα μαζί με τα λευκάνθεμα κάτω από το όμορφο φως του ήλιου του Βορρά και – αντέχετε να ακούσετε αυτήν τη λεπτομέρεια; – τα μαλλιά της δε βρέθηκαν ποτέ. Το μόνο που βρέθηκε στη γωνιά του πεζοδρομίου ήταν κομμάτια από μυαλά και οστά…».
«Φτάνει! Φτάνει, θα πείτε εσείς με τις ευαίσθητες ψυχές, που γνωρίζετε τόσο καλά να προσεύχεστε για τη σωτηρία της ψυχής και για την άνοδο του Χρηματιστηρίου. Φτάνει! Μα τι νομίζετε! Αυτές οι λεπτομέρειες μάς προκαλούν την ίδια απέχθεια που προκαλούν και σ’ εσάς. Ποιος, όμως, είναι υπεύθυνος γι’ αυτές; Οι νεκροί ήταν εννιά»…
Ο ταγματάρχης Σαπίς, που έδωσε δυο φορές το παράγγελμα στους στρατιώτες να ανοίξουν πυρ, παρασημοφορήθηκε αργότερα από το στρατηγό Γκαλιφέ. Αυτός ήταν επικεφαλής των δυνάμεων που κατέστειλαν την Κομμούνα του Παρισιού.
Τα ονόματα των νεκρών της Πρωτομαγιάς είναι γραμμένα σε μια στήλη στο Φουρμί – και η Μαρί δεν ήταν η μόνη που δολοφονήθηκε: Ηταν οι: Λουίζ Ιμπλέ, είκοσι χρόνων, Σαρλ Λερουά, είκοσι ενός, Γκιστάβ Πέστιο, δεκάξι χρόνων, Εμίλ Σεγκό, τριάντα, Φελίσι Τονελιέ δεκαεφτά χρόνων, Μαρί Μπλοντό είκοσι, Εμιλ Κορνάιγ δέκα χρόνων, Ματί Ντιό δεκαεφτά και Κλεμπέρ Ζιλοτό δεκαεννέα χρόνων. Οταν τον χτύπησαν, κουνούσε πάνω από το κεφάλι του τη γαλλική σημαία… Και ο δεκάχρονος Εμίλ Κορνάιγ; Ο μικρός με το αδύναμο κορμάκι του, διάτρητο από σφαίρες, άφησε την τελευταία του πνοή μπροστά στο καφενείο «Χρυσό δαχτυλίδι», όπου προσπάθησε να βρει καταφύγιο…
Ο πρώτος γιορτασμός της εργατικής Πρωτομαγιάς στην Ελλάδα – ως μέρας της εργατικής τάξης – έγινε στις 2 Μάη του 1893 στο ΠαναΘηναϊκό Στάδιο. Οργανωτής του γιορτασμού υπήρξε ένας από τους πρωτοπόρους των σοσιαλιστικών ιδεών στη χώρα μας, ο ιδρυτής του “Κεντρικού Σοσιαλιστικού Συλλόγου” (1890) Σταύρος Καλέργης. Η εφημερίδα του συλλόγου “Σοσιαλιστής” έγραφε σχετικά γι’ αυτήν την πρώτη πρωτομαγιάτικη εκδήλωση:
“Εις τας 2 Μαϊου, ώραν 5μμ, παρά το αρχαίον Στάδιον, τα μέλη του Κεντρικού Σοσιαλιστικού Συλλόγου και μέγα πλήθος εκ των πασχουσών τάξεων, των ευρισκομένων υπό τον ζυγόν του μισθού, ακολουθούντες τον διεθνή των πασχουσών τάξεων αγώνα, συνηθροίσθησαν προς διαμαρτύρησιν εναντίον του σημερινού αθλίου συστήματος, όπου δυστυχούν οι πολλοί κοπιωδώς εργαζόμενοι και ευτυχούν οι ολίγοι οκνηροί πλούσιοι μη εργαζόμενοι. Αφού συνήλθον πλέον των δύο χιλιάδων ατόμων μίλησε ο πολίτης Σταύρος Καλέργης. Μετά τον λόγον του Σταύρου Καλέργη, οι συγκεντρωμένοι υπόγραψαν ψήφισμα “διά να δοθεί εν καιρώ στη Βουλήν””.
Στο λόγο του Στ. Καλέργη, αλλά και στο ψήφισμα, μεταξύ άλλων, υπογραμμίζονταν τα παρακάτω αιτήματα:
Κυριακάτικη αργία
Οχτάωρο
Ταμεία αλληλοβοήθειας.
Την επόμενη χρονιά, 1894, η Πρωτομαγιά γιορτάζεται στο Παναθηναϊκό Στάδιο από όλους τους σοσιαλιστικούς ομίλους. Στο ψήφισμα εκείνης της συγκέντρωσης περιλαμβάνονται τρία αιτήματα, πρωτοποριακά για την εποχή τους, με τεράστια σημασία όμως για τους εργάτες που «διεξήγαγαν απεγνωσμένο με το θάνατο αγώνα» στους χώρους δουλιάς. Τρία αιτήματα που κατακτήθηκαν λίγες δεκαετίες μετά και αφού μεσολάβησαν σκληροί αγώνες και που σήμερα ως κεκτημένα δικαιώματα πια εκπέμπουν σήμα κινδύνου.
Διαβάζουμε στο ψήφισμα: «Συνελθόντες σήμερον την 1ην Μάη, αποφασίζομεν και ψηφίζομεν:
α. Την Κυριακήν να κλείνονται τα καταστήματα καθ’ όλην την ημέραν και οι εργάται να αναπαύονται.
β. Οι εργάται να εργάζονται επί 8 ώρας την ημέραν και να απαγορευθεί η εργασία εις τους ανηλίκους.
γ. Να απονέμεται σύνταξις εις τους εργάτας παθόντας και καταστάντας ανικάνους προς συντήρηση εαυτών και της οικογενείας των».
Ενας δεύτερος σημαντικός σταθμός στην ιστορία του εργατικού κινήματος της χώρας μας είναι η Πρωτομαγιά του 1919 κι αυτό γιατί έχει προηγηθεί η ίδρυση της ΓΣΕΕ, αλλά και του ΣΕΚΕ, του μετέπειτα ΚΚΕ, ένα περίπου χρόνο πριν.
Αυτή την Πρωτομαγιά διοργανώνουν λοιπόν από κοινού η νεοσύστατη ΓΣΕΕ και το επίσης νεοσύστατο ΣΕΚΕ. Η επίδραση του ΣΕΚΕ είναι εμφανής και στο διεκδικητικό πλαίσιο της Πρωτομαγιάς, που εν μέρει πολιτικοποιείται. Η ΓΣΕΕ κήρυξε γενική πανελλαδική απεργία, με αιτήματα αιχμής την αυτόματη τιμαριθμική αναπροσαρμογή μισθών και ημερομισθίων, την καθιέρωση του 8ωρου και της κοινωνικής ασφάλισης. Τα αιτήματα που ξέφευγαν από το πλαίσιο των διεκδικήσεων που είχαν να κάνουν άμεσα και αυστηρά με την καλυτέρευση των συνθηκών εργασίας, αφορούσαν στην ανάκληση των ελληνικών στρατευμάτων από τη νεαρή Σοβιετική Ρωσία, που δεχόταν λυσσαλέα επίθεση και στην αναγνώριση της σοβιετικής εξουσίας.
Παρά την απαγόρευση της κυβέρνησης του Ελ. Βενιζέλου, οι συγκεντρώσεις σε Αθήνας και Πειραιά έγιναν. «Η Πρώτη Μαΐου – τόνιζε στην προκήρυξή του το ΣΕΚΕ – πρέπει να είναι και δι’ ημάς, όπως είναι και διά τους εργάτας όλου του κόσμου, η ημέρα της κοινής εκδηλώσεως των πόθων μας, τους οποίους όλο το έτος ζητούμεν και διαλαλούμεν με τας οργανώσεις μας, τα βιβλία μας, τας εφημερίδας μας, τας διαλέξεις μας και με όλον εν γένει τον αγώνα που διεξάγομεν κατά των εκμεταλλευτών».
Ηπρώτη ματωμένη Πρωτομαγιά στην Ελλάδα ήταν αυτή του 1924. Η συγκέντρωση διοργανώθηκε από το Εργατικό Κέντρο Αθήνας στην πλατεία Κοτζιά και πραγματοποιήθηκε παρά την απαγόρευση της κυβέρνησης Παπαναστασίου, που δεν έκατσε βέβαια με σταυρωμένα χέρια. Διέλυσε βίαια τη συγκέντρωση, με συνέπεια να χάσει τη ζωή του ο εργάτης Σωτήρης Παρασκευαΐδης και δεκάδες άλλοι να τραυματιστούν.


ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
Νεότερο


ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
Προπολεμικό